یاداشت اختصاصی اعتدال پرس(اعتدال آذربایجان) به قلم سردبیر

مقدمه : امروز فضای مجازی خصوصا شبکه های اجتماعی تبدیل به یک منبع لایزال برای رسانه نگارها و عموم مردم است.
بارها اتفاق افتاده که برداشت و نشر غیر تعمدی یا غیراصولی یک خبر از منابع اینترنتی خصوصا در فضای مجازی فاقد هویت و بدون منبع، باعث بروز یک بحران در جامعه و حتی دردسر جدی برای برخی رسانه ها و فعالان فضای مجازی شده است .
یک کلاغ چهل کلاغ شدن یک داستان یا سوژه ای با بازنشر بی حساب و کتاب و بدون کنترل آن و یا قالب کردن دروغی بسیار بزرگ به مردم با عدم دقت در اصل موضوع، از این جمله است.

این روزها چند سوژه خبری جنجال آفرین در شبکه های اجتماعی منتشر و بحران سازی و بازتاب های گسترده ای حتی در خارج کشور پیدا کرد. سوژه هایی که بعضا در ادامه و با تحقیقات به عمل آمده، دچار تناقضات و مغایرت های زیادی با محتوای خبر اولیه و اصل ماجرا و حقیقت موضوع شدند.
لذا بر آن شدم تا با اشاره به مفهوم مهم «دروازه بانی خبر» ، تلنگری بر آنچه این روزها به وفور و بسیار گسترده در فضای مجازی مبتلابه آن هستیم، بزنم. قبل از اینکه دیگر دیر شده باشد.

      «دروازه بانی خبر» چیست؟

پیام‌هایی که از طریق رسانه‌ها به ما می رسند و یا حتی نمی رسند، تصویر ذهنی و آگاهی‌های ما را از جهان پیرامون شکل می‌دهند.

دروازه بانی خبر، فراگرد کنترل جریان و گردش اطلاعات و اخبار است. به عبارتی، دروازه‌بانی شامل تمام جنبه های انتخاب، نگه داشتن و کنترل پیام است.

دروازه بانی در خبر «فرآیند گسترده ای از جریان کنترل و دوباره سازی اطلاعات، شامل نه فقط انتخاب، بلکه ممانعت از نشر، انتقال، شکل دهی، برجسته سازی، تکرار، زمان بندی درطول مسیر انتقال از منبع به گیرنده است.

 «دروازه بانان» چه کسانی هستند؟

هر شخصی که توانایی محدود کردن، تفسیر یا دوباره تفسیر کردن اطلاعات ارسالی توسط رسانه یا دریافتی از آن را دارد، دروازه‌بان تلقی می‌شود.

سه وظیفه اصلی دروازه بان خبر عبارتند از: ۱٫ محدود کردن اطلاعات دریافتی از طریق جرح و تعدیل آن ۲٫ توسعه حجم اطلاعات دریافتی با افزودن وقایع و ایده ها ۳٫ تفسیر دوباره و تنظیم مجدد اطلاعات.

امروزه دورازه بانان خبر یکی از مهم ترین نقش ها را در امر ارتباط اجتماعی ایفا می‌کنند و معدودی از دروازه بانان مهم، قدرتی بس عظیم بر دیدگاه های ما نسبت به محیط مان اعمال می‌کنند. از این رو در نظام های غیر رسمی، این دروازه بانان، ارتباط گران مرکزی در نظام های شایعه پراکنی به شمار می آیند و در شبکه ارتباط میان فردی نفوذ و قدرت دارند.
برنامه ریز ارتباطی و کلا تمام کاربران و ناشران خبر به عنوان دروازه بان، با تعیین اینکه چه اطلاعاتی را باید کنار گذارد و به چه اطلاعاتی اجازه عبور دهد، می توانند تا اندازه ای در فراگرد ارتباطی و جامعه اعمال قدرت کنند.

  گزینش خبر و انتقال آن

۹ عامل مؤثر در جریان انتقال اخبار عبارتند از:
تواتر، آستانه، وضوح یا فقدان ابهام، مجاورت فرهنگی، همخوانی، غیرمنتظره بودن، استمرار، ترکیب و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی حاکم بر دروازه‌بانان خبری و دریافت کنندگان.

امروزه گزینش خبر به یک تکنیک تبلیغاتی خبری تبدیل شده است و رسانه‌ها برای تاثیرگذاری بر مخاطبان، از این شیوه استفاده می‌کنند. اصل در این تکنیک، تصمیم‌گیری مخاطبان براساس اطلاعات دریافتی است.
به مفهوم ساده‌تر، مخاطبان براساس اطلاعات به دست آمده، اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند، بنابراین زمانی که رسانه‌ها اخبار و اطلاعات را در جهت منافع خود انعکاس می‌دهند، مخاطبان نیز براساس همان اطلاعات در جهت منافع خود رسانه عمل خواهند کرد.
رسانه‌های خبری در این تکنیک، تنها به گزینش اخبار مطلوب خود می‌پردازند و این اخبار را در اولویت اول قرار می‌دهند و به این ترتیب، اخبار مورد نظر بیشتر جلب توجه می کند.
البته در این شیوه، دیگر عمل سانسور انجام نمی‌شود، بلکه اخبار ناخوشایند به صورت خلاصه یا ابتر پخش می‌شوند تا قابل استفاده برای مخاطب نباشد و مخاطب نتواند از آن برای تصمیمات مغایر رسانه‌ خبری استفاده کند.

 پس …
یادمان باشد که هر خبری را چشم بسته باور نکنیم و برای بازنشر آن کمی تأمل و اندیشه کنیم. ما می توانیم با اصلاح، تکمیل و یا حتی حذف خبر و قطع زنجیره پخش آن، نقش دروازه بانی خبر را ایفا کنیم.

بعد نوشت:
۱- علی رغم ایراد بزرگ ذکر شده، نباید محسنات بزرگ فرصت فراهم شده در شبکه های اجتماعی در نشر سریع و بدون سانسور وقایع جامعه را نادیده گرفت.
۲- غفلت از توسعه رسانه های آزاد و جریان آزاد اطلاع رسانی، از عوامل اصلی و بسترساز نشر خبرهای مخدوش و شایعه سازی در شبکه های اجتماعی مجازی است. جلب اعتماد مردم به رسانه های رسمی و شناسنامه دار یک ضرورت مهم است.

 بابک محمدزاده علمداری/ کارشناس رسانه و مدیر مسئول پایگاه خبری تحلیلی اعتدال آذربایجان(اعتدال پرس)