یادداشت های گفتمان ساز در خصوص راهکارهای مبارزه با قاچاق کالا و ارز

  * محمد زارع

اعتدال آذربایجان(اعتدال پرس)/

قاچاق کالابه عنوان بخشی از اقتصاد پنهان یا اقتصاد زیرزمینی یا غیر رسمی مساله­ای جدی، چند بعدی و پیچیده است که حل کامل آن نیازمند عزم ملی و هماهنگی و همنوایی همه دستگاه­ها و نهادهای موجود در کشور است.

پژوهش­های انجام شده در برخی استان­های مرزی نشان می‌دهد که مشکلات عمده این استان­ها عموما به صورت محرومیت‌های اقتصادی خود را نشان داده­ اند و در تایید این مسئله نیز نگرش­ سنجی­های اجتماعی در استان­های مرزی تاکید دارند که مهم­ترین تقاضا در میان مردم منطقه جهت تغییر ارزش­گذاری مثبت روی قاچاق، شاخص­های اقتصادی و اشتغال زایی است.

بنابراین می­توان گفت که یکی از اولین و عمده‌ترین راه­های متقاعد ساختن مردم و جامعه از نرفتن به سوی قاچاق،کاهش نرخ بیکاری و ایجاد مشاغل کافی در مناطق مرزی و به عبارتی توسعه اقتصادی است. در واقع مردم به دنبال مشاغل پایدار ومعتبر، امنیت شغلی، درآمد قابل قبول و مشروع و تضمین آینده خود و خانواده­ شان هستند.

شغل تقسیم بندی زمانی برای فرد ایجاد می‌کند، شغل برای فرد پاداش‌های مادی و معنوی فراهم کرده و به او رضایت وهویت می‌دهد. لذا با توجه به این توضیحات مشخص می‌شود که اگر بتوان در مناطق مرزی، اشتغال پایدار در قالب­های مختلف از جمله شرکت‌های صنعتی،‌ کشت و صنعت‌ها، صنایع روستایی و… را فراهم کرد،  فعالیت افراد به خصوص جوانان در این­گونه مشاغل به آن‌ها هویت اجتماعی جدیدی می‌دهد و دلبستگی‌های اجتماعی تازه‌ای را برای آنها به ارمغان می­ آورد و آن‌ها را به سوی تبعیت از قوانین و انتظام اجتماعی رانده و در چارچوب روابط اجتماعی رسمی‌وقانونی قرار می‌دهد.

همچنین چنین مسئله­ای می­تواند قدرت ریسک پذیری این افراد را در پرداختن به قاچاق و حرکت به سمت هنجارشکنی اجتماعی کاهش دهد.

بیشتر افرادی که درگیر قاچاق در مناطق مرزی هستند بین ۱۵ الی ۳۵ سال سن دارند که در این محدوده‌ سنی نیز تعداد افراد ۲۶ الی ۳۵ ساله فراوانی بیشتری دارد، یعنی افرادی که به لحاظ سنی نیاز مبرم به فعالیت اقتصادی مفید و تشکیل خانواده دارند.

از اینرو به نظر می­رسد که تامین نیازمندی­های این گروه­های سنی به خصوص در قالب ایجاد اشتغال پایدار بتواند به عنوان یکی از راه­های اصلی کاهش میل به تخلف و هنجارشکنی در قالب توسل به قاچاق باشد.

طبیعی است که یکی از بسترهای اصلی و اولیه  ایجاد اشتغال پایدار در مناطق مرزی، افزایش مهارت‌ها و تخصص‌های متنوع نیز در این مناطق است.

بنابراین یکی دیگر از راه‌های، متقاعد­سازی مردم برای  نپرداختن به قاچاق کالا این است که برای آ موزش وگسترش مهارت‌های مختلف فنی و شغلی، برنامه­ ریزی کوتاه­ مدت و بلند­مدت صورت گیرد. مطابق یافته‌ها این امر یکی از جایگزین­های کارآمد برای مقابله با جاذبه‌های قاچاق کالا است.

زیرا مهارت‌های ذهنی و عملی توانایی افراد را برای فعالیت مفید و کسب مشاغل و موقعیت‌های اجتماعی افزایش داده و نگرش آن‌ها را به سوی اشتغال سالم سوق می‌دهد و با تغییر تدریجی که این مسئله در نگرش افراد می­تواند به وجود آورد، ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی تایید­کننده تمایل و توسل به قاچاق کالا نیز تغییر می‌یابند.

در راستای همه­ گیر شدن مهارت‌ها و تخصص‌ها در میان مردم می‌توان علاوه برگسترش آموزش فنی و حرفه‌ای به توسعه آموزش عالی در مناطق مرزی نیز پرداخت تا از این طریق علاوه بر آموزش ذهنی وعملی، هنجارها و ارزش‌های علمی نیز در این مناطق و در سطح وسیع نفوذ و اشاعه پیدا کنند،‌ زیرا اشاعه‌ این هنجارها و ارزش‌ها می‌تواند با ارزش‌های تاییدکننده قاچاق کالا مقابله کرده و بدین ترتیب اشتغال به قاچاق را از جذابیت بیاندازد.

یافته‌ها تاکید می‌کنند که برای توسعه اشتغال و کاربرد مهارت‌های آموزش داده شده علاوه بر ایجاد کارخانه‌های صنعتی، ایجاد تولیدی مشترک با کشورهای همسایه درمناطق مرزی و همچنین بازارهای مشترک مرزی و مناطق آزاد تجاری اقدامات مهم دیگری هستند که می‌توانند اگر با برنامه ریزی‌های کلان ملی در مسیر توسعه مغایرت نداشته باشند، موجب کاهش قاچاق کالا گردد.

طبیعی است که همزمان با کوشش برای تغییر و تحولات اقتصادی برای مقابله با پدیده‌ قاچاق کالا، لازم است، طرح‌های محرومیت­ زدایی در ابعاد دیگر نیز تهیه و به اجرا در آید؛ طرح‌هایی مثل  توسعه و گسترش امکانات بهداشتی – درمانی و دسترسی آسان و نسبتا ارزان به بیمارستان‌ها، پزشکان و تخصص‌های موجود.

در مجموع می­توان گفت که ایجاد اشتغال پایدار و همچنین توسعه مهارت­های لازم برای کسب چنین مشاغلی از جمله برخی از راه‌کارهای مهمی است که می­تواند دلبستگی و وابستگی بیشتری نسبت به سیاست­های کلان کشور ایجاد کرده و ایجاد چنین مهمی می­تواند توسل به راه­های غیرقانونی و از جمله قاچاق را تا حدود زیادی در مناطق مرزی کاهش دهد.