وقتی شایعات، قبل از کرونا وارد ایران شدند؛ افول اخیر در بازار شایعات شبکه های ماهواره ای
یادداشت اختصاصی اعتدال آذربایجان/ گزارش تحلیلی از : بابک محمدزاده علمداری
به گزارش اعتدال آذربایجان، از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا در ایران، رسانه های خارجی به محوریت شبکه های ماهواره ای فارسی زبان(همراه با نحله های فکری و فعالان رسانه ای سمپات این شبکه ها در شبکه های اجتماعی)، بازار شایعه سازی و شبهه آفرینی در افکارعمومی را در دستور کار اصلی خود قرار دادند طوریکه حتی می توان گفت، شایعات خیلی قبلتر از کرونا وارد ایران شد.
هرچند این رسانه ها با ادعای روشنگری و اطلاع رسانی شفاف درباره بحران کرونا و اخبار مربوط به آن در ایران پای به میدان گذاشته بودند لیکن با نگاه به روند خبررسانی و تحلیل های ارائه شده توسط این شبکه ها نشان می دهد، ماموریت اصلی آنها، ایجاد جنگ روانی و یک کارزار همه جانبه برای تبدیل “بحران کرونا در ایران” به “بحران مدیریت کرونا در ایران” و متهم سازی نظام و مسئولان به ناکارآمدی و پنهان کاری در راستای سیاست ایجاد گسست اجتماعی و تقابل مردم با حکومت که سیاست اصلی این جریانات سیاسی-رسانه ای معاند است، می باشد.
بررسی اجمالی بیش از ۱۰۰۰ خبر و برنامه منتشر شده از شبکه های ایران اینترنشنال، بی بی سی فارسی، صدای آمریکا، من و تو، گوناز تی وی به همراه رادیو فردا و خبرگزاری دویچه وله فارسی در طول ۶ ماه گذشته (از زمان شیوع بیماری کرونا در ایران در اسفند ۹۸ تا پایان مرداد ۹۹)، نشان می دهد، جامعه رسانه ای مزبور، طی این مدت با استفاده گسترده از تکنیک های مختلف جنگ روانی همچون، شایعه، تحریف، تکرار دروغ، بزرگنمایی، پاره حقیقت گویی و… بطور ویژه و آشکارا به مهندسی اخبار و مدیریت افکارعمومی در تحولات کرونایی در ایران پرداختند که به اذعان بسیاری، تشدید نگرانی و ایجاد اضطراب در اذهان عمومی، پیامد اصلی این عملکرد رسانه ای بوده است. همان که خواسته اصلی این شبکه ها بود.
ادعای پنهان کاری در موضوعاتی همچون زمان شروع شیوع کرونا در ایران و شیوع آن از شهر قم و آمار کرونایی، بزرگنمایی اختلاف نظرات کارشناسی و بین دستگاهی، برجسته سازی کمبودهای اولیه درمانی و بیمارستانی، بزرگنمایی انتقادات داخلی، تحریف آمار مبتلایان و مرگ و میرهای کرونایی، تحریف و جعل اخبار مربوط به فساد در مدیریت بهداشتی و درمانی کشور در رابطه با کرونا، متهم سازی دین(مناسبان دینی و روحانیت) به گستراندن شیوع کرونا، شبهه آفرینی در تصمیمات مدیریتی و درمانی و …. از مهمترین محورهای خبری رسانه های خارجی در این رابطه بودند که بصورت رگباری و در قالب های مختلف، خبر، گزارش تحلیلی، گفتگوهای به اصطلاح کارشناسی و از منابع خبری اغلب نامشخص و فاقد اعتبار رسمی طی این مدت پخش می شدند.
لیکن، این روند طی چند وقت اخیر بطور نسبی فروکش کرده است و جهانی شدن شیوع کرونا و وضعیت بسیار بحرانی برخی کشورهای مدعی و بزرگ جهان از جمله آمریکا، انگلیس، اسپانیا، ایتالیا و … موجب رنگ باختن ادعای استثنایی بودن شرایط کرونایی ایران و بحران حاد مدیریت کرونا در ایران شد و تناقضات جدی در نحوه عملکرد این شبکه های ماهواره ای و بغرنج نشان دادن ایران، ایجاد کرد.
در همین راستا، بررسی اجمالی نزدیک به ۱۵۰ خبر کرونایی منتشر شده در جامعه رسانه ای مذکور طی دو هفته اخیر منتهی به مرداد و تحلیل مقایسه ای متن و حاشیه این اخبار نسبت به روند خبری چند ماه گذشته نشان می دهد، شدت شایعه پراکنی ها و اخبار منفی درباره بحران کرونا در ایران بطور محسوس کاهش یافته است که این موضوع هم در حجم اخبار و هم در جهت گیری اخبار مربوط به کرونا در ایران قابل استناد است.
- البته گفتنی است، علی رغم کاهش شایعات و فعالیتهای اینچنینی در شبکه های ماهواره ای، لیکن کلید واژه جدید “آمار حکومتی” به عنوان خط تخریبی در دستور کار این رسانه ها قرار گرفته و با این کلید واژه، سعی در حفظ فضای منفی گرایانه قبلی و زمینه سازی برای کلید زدن موج جدید تخریبی را دارند. در این راستا و با توجه به اینکه در هفته گذشته اخباری درباره “فشار داخلی علیه رسانه های رسمی کشور در جهت ممانعت از اطلاع رسانی درست از بحران کرونا در ایران” از سوی شبکه های ماهواره ای مطرح شده است، لازم است هوشیاری بیشتری در این خصوص توسط مسئولین و نهادهای ذیربط صورت گیرد تا بهانه ای برای شایعه پراکنی های جدید و ادامه این فضاسازی ها داده نشود.
دلایل افول اخیر بازار شایعات در شبکه های ماهواره ای
در تحلیل چرایی تقلیل روند اخیر شایعات و جنگ روانی در جامعه رسانه ای مورد مطالعه، علل مختلفی را می توان برشمرد که عمده ترین آنها به شرح زیر می باشند:
۱- وجود نقص های مختلف در مدیریت بحران کرونا درکشورهای خارجی خصوصا کشورهای مدعی و بزرگ غربی همچون آمریکا و آشکار شدن تناقض در نحوه اطلاع رسانی این رسانه ها از ایران و کشورهای دیگر
۲- افزایش انسجام در مدیریت های مربوطه و متعاقبا هماهنگی در اطلاع رسانی های مراجع ذیربط
۳- اشباع اذهان عمومی از اخبار منفی (کرونا هراسی) موجب میل تدریجی به اجتناب از اخباری که تشدید نگرانی، اضطراب روانی و ناامیدی در پی دارد، شده است.
۳- در حوزه فضای رسانه ای داخل کشور نیز، مواردی چون توجیه و همراهی فعالان رسانه ای کشور جهت پرهیز از التهاب آفرینی و نشر اخبار غیرموثق، اشباع سازی اطلاع رسانی توسط رسانه های رسمی از جمله صداوسیما و برخی اقدامات پیشگیرانه پلیسی(توسط پلیس فتا) در کاهش این فضای شایعه پراکنی موثر بودند که البته لازم است ادامه و توسعه یابد.
در پایان این یادداشت، ضمن تاکید بر اهمیت اعتمادآفرینی مطلوب و ضرورت مدیریت افکارعمومی در داخل، باید یادآور شد که بازتر کردن دایره ارتباطات رسانه ای توسط مسئولین مربوطه در مدیریت بحران کرونا در کشور و توجه بیش از پیش به سیاست پیش دستی در شبهه زدایی و برخورد صادقانه، از جمله راهکارهای اصلی خنثی سازی این شیطنت ها می باشد.
مسئولان ذیربط باید توجه داشته باشند که در صورت غفلت از اطلاع رسانی صادقانه و عدم پیش دستی در روشنگری در مواقع بروز مشکل، شایعه سازان و رسانه های مغرض دوباره می توانند مهندسی افکار عمومی را در دست بگیرند.
بابک محمدزاده علمداری – پژوهشگر و مدیرمسئول اعتدال آذربایجان (اعتدال پرس)