یادداشت ویژه اعتدال آذربایجان به قلم سردبیر

یکی از بزرگترین اشکالات توسعه در ایران، جامع نبودن آن و چربش بعد اقتصادی بر ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن در برنامه های مختلف توسعه است.

اهمیت توسعه فرهنگی و اجتماعی تا حدی است که بسیاری از صاحبنظران علم توسعه معتقد به «پایه» بودن ابعاد فرهنگی و اجتماعی و مقدم بودن آن بر توسعه اقتصادی و نیز سیاسی هستند.

از دیگر اشکالات مهم در عدم توسعه یافتگی و ناقص الخلقه شدن آن، عدم فعال سازی پیشران های توسعه است. نهادهای مردمی و تشکل های مدنی غیردولتی که توسعه دهنده مسئولیت های اجتماعی هستند یکی از پیشران های اصلی و مهم توسعه می باشد.

نهادهای مردمی و غیردولتی در حقیقت سومین بخش «حکمرانی» بعد از دولت و بخش خصوصی هستند که به عنوان نهادهای عمومی خودجوش از بطن جوامع قادرند با ایفای نقش های مختلف به همراه دولت و بخش خصوصی راه های توسعه را هموار سازند و بویژه اهداف توسعه جامع و پایدار را جامه عمل بپوشانند.

این نوع سازمان ها و گروه ها با کارکردهای مختلف و ساختارهای گوناگون وظیفه ای، سرمایه اجتماعی که محور اصلی توسعه است را شکل می دهند و بکار می گیرند و در همین راه نقش های مختلفی را بر عهده دارند.

نسل اول سازمان های غیردولتی، نهادهای مردمی خدمت رسان می باشد که خدمات رفاهی و بهداشتی و مشابه آن ارائه می دهند. نسل دوم، نهادهای توسعه گر محلی است که بسیج کننده منابع محلی برای توسعه منطقه ای است. نسل سوم، گروههای خط مشی گذار که به سیاست گذاری های عمومی و فرا منطقه ای در پیوند با نهادهای کشوری و بین المللی می پردازند، هستند. نسل چهارم سازمان های غیردولتی نیز، با هدف ایفای نقش در توسعه و پیشرفت جوامع و کشورها، مبادرت به ترویج روحیه خدمات داوطلبانه و مشارکت های مردمی در قالب سازماندهی حرکت های خودجوش مردمی می پردازند.

جمعیت هلال احمر، از جمله نهادهایی است که در اصل یک سازمان غیردولتی و از نوع «توسعه جو» و همچنین «ترویجی» است که باتوجه به انعطاف پذیری ساختاری، به ایفای خدمت در هر سه نقش توسعه ای سه گانه، «اجرایی» با هدف تدارک منابع و ارائه خدمات مستقیم، « تسهیل گری» با هدف فعال سازی توانمندی های بالقوه افراد و گروه ها و «مشارکت جویی» با هدف واسطه گری و همیاری بین دولت و گروه های مردمی می پردازد.

نگاهی به فعالیتهای جمعیت هلال احمر بویژه دو سازمان جوانان و سازمان داوطلبان هلال احمر، خصوصا طی یک دهه اخیر نشان می دهد این نهاد می تواند با شناخت درست و کامل ظرفیت های سازمانی و اهداف چندگانه خود و ارتباط گیری فعال و هدفمند با اقشار مختلف اجتماعی و با انجام برنامه های متنوع و مختلف فرهنگی و اجتماعی مردم محور، ضمن شبکه سازی گسترده از گروه های مختلف جوانان، داوطلبان، امدادگران، همیاران اجتماعی و …، به توانمندسازی این شبکه متشکل پرداخته و چنین ظرفیت عظیمی را به عنوان پشتیبان اهداف خود و ایفاگر مسئولیت های اجتماعی و اهداف توسعه پایدار و جامع، سازمان دهی کند.

• بابک محمدزاده علمداری/ پژوهشگر و دکتری مدیریت توسعه