مسافر یا گردشگر؟ / یادداشت ویژه اعتدال پرس به قلم محمدزاده علمداری

• یادداشت ویژه به قلم سردبیر اعتدال پرس

گردشگری یکی از بزرگترین و پرسودترین صنعت های جهان است که طی دهه های اخیر روند رو به رشد سریعی را طی می کند. بر این اساس لزوم آسیب شناسی و بهره مندی مناسب از منافع کلان این صنعت خصوصا در آستانه رویداد بین المللی و بسیار بزرگ تبریز ۲۰۱۸ بسیار ضروری است.

یکی از نقاط قابل تذکر جدی در این زمینه، آمار گردشگران واقعی و ارائه اطلاعات مبهم و نادرست در این خصوص است.

نکته اول
 ببینیم تعریف گردشگر چیست و مسافر چه معنایی دارد؟

مسافرت های مردم عموما به دو دسته تقسیم می شوند. آنها که مسافر هستند و آنها که گردشگر محسوب می شوند.
از میان اینهمه مردمی که خصوصا با شروع فصل تابستان راهی جاده ها می شوند، عده ای قصد دیدن دیار و یار دارند و عده ای می روند که …

گردشگری، سیاحت یا توریسم و نیز جهانگردی به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته می‌شود.

گردشگر، فردی است که با هدف دیدن جاذبه های توریستی، از محل زندگی خود دور می شود و در مدت زمانی بیشتر از یک روز به محلی غیر از محل زندگی خود مسافرت می کند.

سازمان جهانی گردشگری با توجه به تمامی تعاریف گردشگری که تا قبل از سال ۱۹۹۴ ارائه شده بودند در سال ۱۹۹۵ یک تعریف نهایی منتشر کرد:

«مجموعه فعالیتهای فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود مسافرت و حداقل یک شب و حداکثر یک سال در آنجا اقامت می‌کنند و هدف از مسافرت آنان نیز گذراندن اوقات فراغت است. البته اهدافی نظیر اشتغال و کسب درآمد شامل آن نمی‌شود» براین اساس کسانی که شامل این تعریف می‌شوند نیز گردشگر نامیده می‌شوند.

با این تعاریف مشخص می شود که در ایران، تعداد گردشگران به نسبت تعداد مسافران بسیار اندک است. چون ممکن است حجم زیادی مسافر وارد شهری شود اما تعداد گردشگرانی که وارد این شهر می شوند بسیار اندک باشد.

به افرادی می‌توان گردشگر واقعی گفت که از امکانات و خدمات گردشگری شهرها مانند هتل، رستوران مراکز گردشگری و دیگر زیر ساخت های گردشگری استفاده می‌کند و در نتیجه باعث ایجاد درآمدزایی و مشاغل پایدار در این مناطق می‌شود. ضمن این که  اگر هدف یک فرد از سفر به یک شهر، خرید یا هرنوع کسب وکاری باشد، به او توریست نمی گویند.

مسافر اما فردی است که بین دو یا چند شهر سفر می کند و  و راهی را در پیش می گیرند تا هرچه پیش آید خوش آید. شاید در این بین سفره ای هم جایی پهن کند و چند ساعتی استراحت کند.

گروه اول را می توان موتور محرک گردشگری دانست به این دلیل که این دسته از گردشگران ترجیح می دهند پولی کنار بگذارند و از امکانات رسمی مثل هتل و رستوران استفاده کنند. اما دسته دوم معمولا با شرایط کنار می آیند و مثلا با اجاره سوئیت یا کرایه منازل مسکونی یا حتی پارک خوابی به جاده می زنند و برای تهیه غذا هم خیلی سخت نمی گیرند.

هر دو گروه برای گردشگری مفید هستند اما باید اعتراف کرد این گردشگران گروه اول هستند که موتور محرک اصلی صنعت گردشگری محسوب می شوند چرا که حاضرند برای خرید خدمات حوزه های اصلی صنعت گردشگری مثل هتل ها و رستوران ها و موزه ها پول پرداخت کنند در حالی که گردشگران گروه دوم احتمالا چنین برنامه ای مد نظر ندارند.

 

نکته دوم
بایسته های ترویج صنعت گردشگری

برخی تحقیقات در حوزه گردشگری نشان می دهد گردشگران گروه اول، عمدتا به شهرهایی سفر می کنند که از امکانات حرفه ای گردشگری برخوردارند. یعنی این که درکنار جذابیت های توریستی و در اختیار داشتن اماکن تاریخی، موزه ها و امکانات سرگرم کننده؛ از زیرساخت های مناسب مثل هتل و رستوران های خوب هم بهره مند هستند.
گروه دوم(مسافران) اما به طور مشخص راه مناطق خوش آب و هوا(مثل شمال یا جنگلهای ارسباران) را در پیش می گیرند که هم جذابیت های طبیعی دارند و هم از امکانات ارزان قیمت مثل کمپ ها و پارک های امن برخوردارند.

به همین دلیل است که در بسیاری از شهرهای گردشگری ایران، تعداد هتل ها، مراکز تفریحی و رستوران های خوب، کم است اما در مقابل، تعداد بسیار زیادی سوپر مارکت،قهوه خانه و رستوران های ارزان در مسیر گذر مسافران بنا شده است.

با این توصیف، باید تفاوتی میان گروه اول و گروه دوم گردشگران در نظر گرفت. ولی متاسفانه اغلب مسئولان(خصوصا مسئولان متولی آمار گردشگری) در یک غفلت عجیب (وشاید آگاهانه) تمام سفرها و مسافران را جزو آمار گردشگری محسوب کرده و اینچنین برای صنعت گردشگری (که قرار است بخش مهمی از چرخ اقتصاد محلی و کشور را به دوش بکشد) کارنامه سازی می کنند.

حال آنکه اولا باید بین آمار مسافران و گردشگران تفاوت قائل شد و دوما برای رونق صنعت گردشگری و تبدیل مناطق دیدنی و جذاب(ایران رتبه ۸ دنیا در تعداد مناطق دیدنی گردشگری دارد) به مراکز گردشگری حرفه ای باید به فکر تجهیز و زیرساخت سازی در این مناطق بود. آنچه که نه در بهشت آذربایجان، ارسباران دیده می شود و نه حتی در توریستی ترین منطقه شمال غرب کشور منطقه آزاد ارس آنچنانکه باید و شاید وجود دارد.

      * بابک محمدزاده علمداری- روزنامه نگار