علی رغم تصور بسیاری مبنی بر اینکه دو جریان اصولگرا و اصلاح طلب و نیز جریان اعتدال گرا، نقش اصلی را در رقابتهای انتخاباتی ایفا خواهند کرد، ولی باید گفت: رقابتهای انتخاباتی این دوره از مجلس، رقابت چهره ها یا ژنرال ها خواهد بود نه لیست ها.

انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی ایران اواخر سال ۹۴ برگزار می شود و در این میان تکاپوی انتخاباتی اشخاص و گروههای سیاسی مختلف که از مدتها پیش شروع شده است سرعت بیشتری گرفته است.

گزارش تحلیلی اختصاصی اعتدال پرس (اعتدال آذربایجان) / بابک محمدزاده علمداریبابک2

در آذربایجان شرقی نیز با نزدیک شدن به زمان ثبت نام انتخابات، فعالیت کاندیداهای مطرح و جریان های سیاسی وارد فاز حساس و جدی شده است بطوریکه بعد از یکسال فعالیتهای مقدماتی تشکیلاتی و بسترسازی های گوناگون بخصوص در فضای رسانه ای، شواهد و قرائن حاکی از این است که طیف بندی های انتخاباتی و لیست احزاب و طیف های اجتماعی سیاسی مراحل نهایی خود را طی می کنند.

هر چند در نگاه اول، به نظر می رسد رقابت اصلی بین دو جریان اصولگرا و اصلاح طلب خواهد بود ولی با توجه به برخی فعل و انفعالات سیاسی غیر آشکار از جمله مواضع اخیر طیف اعتدال گرایان حامی دولت و نیز برخی مختصات سیاسی خاص موجود در استان، سناریوهای دیگری نیز وجود دارد که نشان از چند قطبی بودن انتخابات در استان بخصوص در حوزه تبریز، آذرشهر و اسکو دارد.

در قسمت اول این گزارش ، نگاهی به طیف های مختلف فعال در انتخابات مجلس دهم و چگونگی حضور آنها در این عرصه در سطح کلان و مرکزی انداخته و همچنین نوع کنش های استانی این طیف ها را در صحنه انتخابات در آذربایجان شرقی ارزیابی می کنیم.

در قسمت بعدی گزارش نیز اسامی کاندیداهای مطرح و لیست احتمالی گروههای سیاسی در استان بیان خواهد شد.

گفتنی است، نام‌نویسی برای نامزدی انتخابات مجلس دهم شورای اسلامی از ۲۸ آذر۱۳۹۴ آغاز می شود و کاندیداها می توانند از این تاریخ به مدت یک هفته جهت حضور در انتخابات ثبت نام کنند.

اصلاح طلبان     ۱ – ائتلاف اصلاح طلبان: 

جریان اصلاحات طی یکی دو سال گذشته با تحرکات تشکیلاتی قوی و به مدد فضای مهیا شده از سوی دولت روحانی، توانستند با توسعه و تقویت تشکلهای حزبی خود در استان و فعالیتهای سیاسی متعدد، عملکرد بسیار خوبی از خود نشان دهند. بطوریکه هم اکنون بیش از ۱۶ گروه تشکیلاتی اصلاح طلب در استان ضمن شروع فعالیت رسمی خود، جلسات و برنامه های مختلفی در دانشگاهها و دیگر محافل برپا کرده و در شکل دهی افکار عمومی قدرتمند ظاهر شده اند(۱)

هرچند در ابتدا اصلاح طلبان در چهار طیف مختلف: شورای راهبردی، شورای هماهنگی گروههای اصلاح طلب و کمیته انتخاباتی شورای هماهنگی جبهه اصلاحات و همچنین طیف محمدرضا عارف، فعالیت های جداگانه و تا حدودی هم تقابلی شروع کردند ولی با تلاش های زیاد سران اصلاح طلب نهایتا توانستند در قالب شورای عالی سیاستگذاری به وحدت و اشتراک نظر دست پیدا کنند.

بر اساس توافق بدست آمده در هفته گذشته، عارف به ریاست شورای عالی سیاستگذاری انتخاب شد و موسوی لاری و موسوی تبریزی نیز به عنوان نواب رئیس انتخاب شدند.

با توجه به این شرایط و اگر اتفاق خاص دیگری نیافتد، اصلاح طلبان در سراسر کشور از جمله درحوزه های مختلف آذربایجان شرقی در با همین عنوان و سازوکار، یک لیست انتخاباتی واحد ارائه خواهند داد.

در همین راستا، اخبار منتشر شده حاکی از آن است که شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان در استان مقدمات شکل گیری خود را طی کرده و با انتخاب چند عضو حقوقی باقی مانده از جمع شورای هماهنگی گروههای اصلاح طلب، فعالیت رسمی خود رابزودی  آغاز می کند.(۲)

البته با توجه به تعدد کاندیداهای شاخص این طیف در استان و رقابت درون گروهی جدی این کاندیداها بخصوص در تبریز، ممکن است علی رغم هماهنگی در مرکز، برخی تک روی ها و لیست های فرعی موازی در این مجموعه شکل گیرد.

اصولگرایان     ۲- ائتلاف اصولگرایان :

جریان اصولگرا که به علت اختلافات داخلی نتوانستند حضور موفقی در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ داشته باشند، به نظر می رسد هنوز نتوانسته اند بازآرایی تشکیلاتی و سیاسی مناسبی داشته باشند.

سه طیف جبهه پایداری، طیف لاریجانی و راست سنتی اضلاع مثلث مختلف الشکل جریان اصولگرا هستند که فراز و نشیبهای فراوانی طی دو سال اخیر داشته اند که هرچند پالس های وحدت آفرینی از خود ساطع نمی کنند ولی با توجه به تشکیل جمع سه نفره فقهای اصولگرا (آیت الله یزدی، موحدی کرمانی و مصباح یزدی)، خبرهایی مبنی بر وحدت و ائتلاف این سه طیف اصولگرا منتشر شده است که چندان هم بعید نیست. چراکه تکلیف گرایی در این طیف حرف آخر را در مواقع مختلف و بخصوص بحرانی می زند.

البته طیف احمدی نژاد که شامل یاران دولت دهم و حامیان وی هستند، با توجه به صراحت احمدی نژاد مبنی بر عدم ورود مستقل به انتخابات، به طور غیر رسمی بخصوص در سطوح استانی در مجموعه اصولگرایان تلفیق شده اند و مرکزیت اصولگرایان نیز علی رغم کدورتهای فی مابین تمایلی به تحریک این جمع که عموما از چهره های اجرایی مطرح هستند، برای حضور مستقل در انتخابات و تقسیم سبد آراء خود ندارند.

فعل و انفعالات حاکم بر جریان اصولگرا در مرکز و کشدار شدن روند تشکیل لیست ائتلافی سراسری در حالی است که به نظر می رسد این جریان در آذربایجان شرقی همچون بسیاری از استانها مشکل چندانی برای رسیدن به وحدت حداکثری و توافق اضلاع چهارگانه برای ارائه یک لیست مشترک ندارند چراکه اولا شدت تفرق حاکم بر شخصیتهای اصولگرای مرکز، در استان موضوعیت چندانی ندارد و ثانیا تنوع چره های اصولگرای شاخصی که در این دوره از انتخابات بویژه در حوزه تبریز به صحنه آمده اند آنچنان بالا نیست که نتوان به یک اجماع و لیست واحد رسید.

گفتنی است، هرچند اصولگرایان استان متاثر از سردرگمی حاکم در مرکز، در بلاتکلیفی نسبی و فعالیت چراغ خاموش به سر می برند و بخصوص در حوزه تشکیلاتی و میدانی و نیز فضای رسانه ای بسیار کم فروغ ظاهر شده اند، لکن خبرهای رسیده حاکی است، جمعی با نام موقت شورای راهبردی متشکل از اکثریت چهره های شاخص حقیقی و حقوقی اصولگرای آذربایجان شرقی که ریاست آنرا معاون سابق استاندار در دولت دهم و از چهر های موجه این طیف در استان بر عهده دارد، درحال انسجام بخشی و تلاش برای رسیدن به یک لیست مشترک در تبریز و دیگر حوزه انتخابیه استان هستند.

این در حالی است که شنیده می شود، جبهه موسوم به پیروان خط امام و رهبری در استان با هدایت یکی از چهره های سنتی با سابقه اصولگرا و چند نفر از دوستان تشکیلاتی وی و البته در غیاب چهر های تشکیلاتی اصلی عضو این جبهه، فعالیتهایی برای معرفی کاندیداهای مطلوب خود انجام می دهند که به نظر نمی رسد وزن مستقل و قابل اعتنایی برای ارائه لیست داشته باشند و نهایتا در همان شورای راهبردی ادغام خواهند شد.

البته چندی پیش خبرهایی نیز مبنی بر شکل گیری جبهه متحد اصولگرایان از سوی تاج الدینی نماینده سابق تبریز و معاون احمدی نژاد در دولت دهم در همین راستا مطرح شد که گمانه زنی هایی مبنی بر فعالیت مستقل وی در مجموعه اصولگرایان را ایجاد کرد ولی تاج الدینی در گفتگو با اعتدال پرس این شائبه را رد کرده و اعلام نمود از سوی اصولگرایان چه در مرکز و چه در استان برای حضور در رقابتهای انتخاباتی مجلس دهم تنها یک حرکت هماهنگ و مشترک با حضور همه طیف های موجود، وجود دارد که البته اسم این مجموعه هنوز تعیین نشده و ممکن است جبهه متحد اصولگرایان یا هر اسم دیگری برای آن انتخاب شود.

به هر حال به نظر می رسد اصولگرایان استان در قالب شورای راهبردی یا جبهه متحد و یا هر اسم دیگر که اعلام شود، به سمت یک توافق جامع و لیست مشترک حرکت خواهد کرد که البته قرائن و شنیده ها نیز همین گمانه را تایید می کند.

0۳- طیف حامیان دولت یا اعتدال گرایان

وضعیت این طیف از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است طوریکه به اذعان اکثر کارشناسان، معادله اصلی در انتخابات مجلس دهم را نوع حضور این طیف در انتخابات تعیین خواهد کرد.

واقعیت این است که حزب اعتدال و توسعه با حضور موثر برخی وزرا و اعضای کابینه دولت روحانی در تمام دو سال و چند ماهی که از دولت گذشته است تلاش می‌کرد یک پایش را در جریان اصلاحات و پای دیگرش را در جریان اصولگرایان معتدل و خردورز تثبیت کند اما مقطع انتخابات دیگر فرصت تصمیم و انتخاب است.

دلایلی متعددی وجود دارد که باعث می‌شود تا اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان علی‌رغم نزدیکی‌های ظاهری نتوانند با یکدیگر به ائتلاف بنیادین و جریان ساز در آینده سیاسی ایران برسند.

هرچند بسیاری سعی می کردند اعتدال گرایان طیف دولت و اصلاح طلبان را یک کاسه معرفی کنند ولی واقعیت این بوده و هست که این دو جریان علی رغم وحدت تاکتیکی در انتخابات ۹۲ و ائتلاف برای تشکیل دولت یازدهم، در مبانی ایدئولوژیک و روش مملکت داری تفاوت های جدی و غیر قابل انکار دارند. طوریکه تنی چند از چهره های موثر این دو جریان نیز در برخی مواقع به صراحت اختلاف فی مابین را بیان نموده اند.

به کار بردن واژه «هلو – انجیری» یا ” رحم اجاره ای” برای دولت یازدهم، در کنار اظهارتی مبنی بر اینکه روحانی اصلاح طلب نیست و دولت روحانی دولت فراجناحی می باشد و ادامه دعوای دو سال پیش مبنی بر اینکه پیروزی روحانی در انتخابات مدیون چه کسی بوده است از جمله نشانه های وجود برخی اختلافات فی مابین است که در این دو سال رخ نمایان کرده است.

بر همین اساس بود که «روزنامه آرمان امروز» که نزدیک به هاشمی و از حامیان دولت است، اوایل امسال طی مقاله‌ای با هجمه به سمت حزب اصلاح‌طلب اعتماد ملی، نوشته بود:‌ به نظر می‌رسد این حزب نسبت به وحدت و دادن لیست مشترک همان مواضع دهه ۸۰ را البته این‌بار با تز «عبور از روحانی» پیش گرفته است.
در کنار اختلافات پیدا و نهان دو طیف اعتدال گراها و اصلاحات در این دو سال، اصرار حامیان دولت به سرلیستی ناطق و متقابلا اصرار اصلاح طلبان به سرلیستی عارف و انتخاب یکی از این دو به عنوان رئیس مجلس دهم، آخرین بهانه ای بود که نهایتا منجر به جدا شدن نهایی صف این دو جریان در انتخابات پیش رو شده است.
 پیش از این خبرهایی مبنی بر اصرار به ناطق نوری برای حضور در انتخابات مجلس دهم به عنوان سرلیست ائتلاف حامیان دولت و اصلاح طلبان منتشر شده بود که به نظر می رسد مخالفت سران اصلاح طلبان با این پیشنهاد اعتدال گرایان و انتخاب عارف به عنوان سرلیست، باعث گردید این دو جریان اختلافات خود را علنی کنند و منجر به تصمیم قطعی طیف اعتدال گرایان حامی دولت برای جدا شدن از جمع شورای اصلاح طلبان و اعلام حضور مستقل در انتخابات گردد.
نمونه این شفاف شدن اختلافات را چند روز پیش موسوی لاری، عضو هیات رییسه شورای‌عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان اعلام کرد و گفت که با چهره‌هایی نظیر ناطق نوری و لاریجانی رقابت می‌کنیم نه شراکت.

در ادامه این شفافیت، حزب اعتدال و توسعه (حزب متعلق به روحانی) نیز تصمیمش را در این خصوص علنی کرد طوریکه که غلامعلی دهقان، سخنگوی این حزب هفته پیش خبر داد، آنها در آخرین جلسه شورای مرکزی خود که اواخر هفته گذشته برگزار شده است مصوبه‌ای داشته‌اند تا بر مبنای آن از شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان خارج شوند.

بر اساس گفته‌های دهقان از جلسه هفته گذشته، تحلیل اعضای شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه این است که آنها مبانی و شاخصه‌هایی دارند که نزدیکی به یک جناح سیاسی با آن مبانی در تضاد است. با این وجود دهقان ادعا می‌کند حضورش در جلسه اول صرفا به دلیل احترام به حسن ظن اصلاح‌طلبان بوده و از ابتدا تنها میهمان جلسه بوده‌اند.

البته احمد شیرزاد، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و از نمایندگان مشهور مجلس ششم، طی یادداشتی در روزنامه آرمان امروز نوشت: خطری که ممکن است در این میان اتفاق بیافتد رقابت اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان است؛ اگر این دو طیف بخواهند با یکدیگر رقابت کنند به نفع اصولگرایان خواهد بود!

گفتنی است، هرچند تلاشهای زیادی همچنان برای ائتلاف این دو طیف در جریان می باشد، ولی در صورت عدم توافق این دو طیف برای ائتلاف و ارائه لیست واحد، باید منتظر حضور جریان انتخاباتی اعتدال گرایان به صورت مستقل و به عنوان قطب سیاسی جدید در عرصه انتخابات مجلس دهم شد و به تبع آن در آذربایجان شرقی نیز همانطورکه پیش از این شاهد اصطکاک محسوس استاندار با اصلاح طلبان بودیم، شاهد تشدید این فاصله و ارائه لیست جدیدی با عنوان حامیان دولت باشیم.

با این حساب، تکلیف موضع انتخاباتی نیروهای وابسته به جریان اصلاح طلب که در بدنه مدیریتی استان جذب شده اند با ابهام و حساسیت خاص همراه خواهد شد.

      ۴  – کاندیداهای مستقل

در هر دوره از انتخابات، کاندیداهایی هم هستند که در هیچ یک دو لیست اصلی اصولگرایان یا اصلاح طلبان قرار نمی گیرند و با تشکیل ائتلاف چندنفره، با عنوان ائتلاف کاندیداهای مستقل فعالیت می کنند که البته اغلب مبادرت به انتخاب یک عنوان خاص برای لیست خود نیز می نمایند.

قرائن و نشانه ها از برخی فعل و انفعالات کاندیداهای حاضر در عرصه انتخابات در استان حاکی است، در این دوره از رقابتهای انتخاباتی چند تن از چره های مطرح که عزم جدی برای حضور در مجلس دهم گرفته اند، درصدد ارائه یک لیست مستقل از این دو جریان سیاسی اصلی برآمده اند که البته شنیده ها حاکی است، در صورت عدم حضور مستقل طیف دولت یا همان اعتدال گرایان در انتخابات، این گروه از نام اعتدال برای لیست خود استفاده خواهند کرد.

گفته می شود برخی نمایندگان فعلی و سابق تبریز، از جمله نفرات مطرح در این لیست می باشند.

نکته مهم و اصلی در انتخابات مجلس دهم :

علی رغم تصور بسیاری مبنی بر اینکه دو جریان اصولگرا و اصلاح طلب و نیز جریان اعتدال، نقش اصلی را در رقابتهای انتخاباتی ایفا خواهند کرد، ولی باید گفت: رقابتهای انتخاباتی این دوره از مجلس، رقابت چهر ه ها خواهد بود نه لیست ها.

چراکه اولا تجربه های ادوار گذشته نشان داده است که در شهرهای کوچک و حتی تا حدودی تبریز(بیش از ۵۰ درصد ترکیب آراء مردم) ، رقابتهای انتخاباتی بیشتر شخص محور هستند تا لیست محور.

ضمن اینکه در این دوره از انتخابات بخصوص در حوزه تبریز و حومه با توجه به حضور شخصیتهای معروف و قدرتمند بسیار، وجه کاریزماتیک این افراد بر وجهه سیاسی و قدرت تشکیلاتی لیست ها یا جناح های سیاسی چربش دارد.

لذا با تمام اوصاف ذکر شده درباره طیف بندی انتخاباتی جریانهای سیاسی مطرح کشور و همچنین استان، باید گفت: با توجه به اینکه قدرت جذب آراء شخصیتهای حاضر در عرصه انتخابات بویژه در شهرستان ها بیشتر از جذبه تشکیلاتی و فکری گروههای سیاسی ارزیابی می شود و در حوزه تبریز، آذرشهر و اسکو، نیز شاهد حضور ژنرال های هر دو طیف هستیم لذا نتیجه اصلی انتخابات را شخصیت ها، نه لیست ها و عناوین سیاسی رقم خواهد زد.

پاورقی :

(۱)”حزب مردمی اصلاحات ایران اسلامی” ، حزب اراده ملت ایران موسوم به “حاما” ، “کارگزاران سازندگی” ، “ندای ایرانیان” ،  “مجمع فرهنگیان ایران اسلامی”، جنبش زنان مسلمان مبارز، مجمع زنان اصلاح طلب، حزب”سازمان عدالت و آزادی”، انجمن اسلامی معلمان، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تبریز و صنعتی سهند، و …

(۲) بر اساس فرمول مشخص شده برای تعیین ترکیب شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان در استانها، تاکنون ۷ نفر به نمایندگی از شورای راهبردی(بهرام سرمست ، حسن پورعظیم نیک ، خداوردی تاری ، نصرت اله شاهدی ، خاطره کلیبری، محسن رحیمیان و احمد علیزاده ) و۳ نفر به نمایندگی از نمایندگان اصلاح طلب ادوار مجلس در استان(شکور اکبرنژاد ، غلامحسین مسعودی ریحان و سیروس سازدار )، به عنوان اعضای شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان آذربایجان شرقی انتخاب شده اند.

مطالب مرتبط در این خصوص:

* حامیان دولت صف خود را از اصلاح‌طلبان جدا کردند/ اعلام حزب اعتدال و توسعه برای فعالیت مستقل از اصلاح طلبان در انتخابات

*  اعضای منتخب شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان استان مشخص شد

 

بابک محمدزاده علمداری – تحلیلگر ارشد حوزه سیاسی

مدیرمسئول اعتدال پرس (اعتدال آذربایجان)