مناطق آزاد که با هدف جذب سرمایه خارجی، افزایش صادرات مجدد و ارزآوری ایجاد شدند، به روزنه ای برای قاچاق کالا تبدیل شده اند.

کلمه قاچاق یک کلمه ترکی از مصدر قاچماق و به معنای فرارکردن است و در اصطلاح گمرک و سایر دستگاه های وصولی دولت، منظور از قاچاق، گریزاندن کالا از پرداخت مالیات و عوارض به دولت است٫

از نظر حقوق بین المللی و براساس پروتکل ۱۹۰۹ لندن کالاهای قاچاق دو نوع هستند: نخست کالاهایی که در هر زمان و مکان قاچاق تلقی می شوند مثل مواد مخدر، دوم کالاهایی که بنا برشرایط خاص زمانی قاچاق محسوب می شوند مثلا در زمان جنگ خرید و فروش و حمل اسلحه و هر نوع کالایی که مربوط به جنگ و در جهت تحکیم موقعیت دشمن باشد، قاچاق به حساب می آید٫

به هرحال در شرایط فعلی تعریف قاچاق ناظر به مبادی ورودی و خروجی و مرزهای جغرافیایی نمی شود و نگهداری و توزیع کالایی که بدون مجوز وارد شده باشد، در سراسر کشور جرم بوده و مشمول مقررات مربوط به قاچاق کالا می شود٫

در این میان به نظر می رسد مناطق آزاد به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در جوار مرزهای کشور ظرفیت لازم را برای فعالیت قاچاقچیان دارند٫

شاید از همین روست که سردار زمانیان رییس پلیس مبارزه با قاچاق کالا و ارز پلیس آگاهی ناجا از مناطق آزاد به عنوان یکی از نقاط کلیدی و تأثیرگذار در قاچاق کالا و ارز یاد کرده و گفته است: جابجایی کالا بدون پرداخت سود و عوارض گمرکی در مناطق آزاد و خلأ یک قانون مدون جهت برخورد با خودروهای خروجی ازاین مناطق زمینه شکل گیری بخشی از قاچاق است.

البته قاچاق محدود کالا در قالب تجارت چمدانی از طریق مناطق آزاد شاید خطری آنچنانی برای اقتصاد داخلی ایجاد نکند اما به گفته ناظر گمرکات آذربایجان شرقی کالاهایی از منطقه آزاد ارس ترخیص شده است که تناسبی با تعداد کارت سبز مسافری نداشته و در واقع به صورت تجمیع وارد شده است.

ناصر نوروزی با بیان اینکه بیشتر کالاهای وارده از این طریق از گروه ۱۰ کالایی بوده و در داخل کشور تولید می شوند، این موضوع را هشداری برای تولید داخل دانست٫

میراحد یوزباشی مدیر کل تعزیرات حکومتی آذربایجان شرقی هم گفت: واردات کالا از طریق مناطق آزاد به صورت تجمیعی قاچاق محسوب شده و از طریق قانون قابل برخورد است٫

استاندار آذربایجان شرقی هم با بیان اینکه مناطق آزاد تیغ دولبه هستند و در کنار محاسن، معایبی هم دارند، گفت: وسعت زیاد منطقه آزاد ارس، کنترل قاچاق کالا از این منطقه را مشکل کرده است٫

اسماعیل جبارزاده با اشاره به اینکه حمایت دولت از مناطق آزاد به شرط همسویی سیاست گذاری های این مناطق با اهداف پیش بینی شده است، بر ضرورت ساماندهی واردات کالا از منطقه آزاد ارس تاکید کرد٫

وی با بیان اینکه تجارت چمدانی به نوبه خود موجب بروز برخی معضلات اقتصادی است، گفت: کسانی که با بهره جستن از مقررات گمرکی مسافری و با استفاده از کارت سبز مسافران، حجم زیادی از کالا را وارد کشور می کنند و به اصطلاح ‘چترباز’ نامیده می شوند، به تولید داخلی لطمه زده و تحت عنوان قاچاقچی قابل مجازات هستند٫

به هر حال آنچه مسلم است شبکه های عمده قاچاق کالا در مسیر خود از نیروی خرده فروشی گسترده ای بهره برداری می کنند٫

از طرفی هم به نظر می رسد سازوکارهای فعلی مبارزه با قاچاق کالا به خصوص در استان های مرزی معطوف به موارد خرد بوده و در عمل نیروی عظیم صرف شده در امر مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بدون نتیجه قابل توجهی مستهلک می شود٫

از طرفی دیگرهم با توجه به اینکه یکی از علل ورود قاچاق به کشور وجود مزیت نسبی کالاهای خارجی از نظر کیفیت و قیمت است، وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و سایر وزارتخانه های تولیدی باید زمینه رقابتی کردن کالاهای داخلی را فراهم کنند٫

مدیران مناطق آزاد هم با توجه بیشتر به تولید و ایجاد واحدهای اشغال زا می توانند با جذب همین نیروهایی که گرفتار شبکه های قاچاق کالا شده اند ضمن پویایی و ایجاد ارزش افزوده، گامی برای کاهش قاچاق کالا بردارند٫

چنانچه ساز و کار تجارت بین المللی در مناطق آزاد به خوبی شناخته شود و سیاست های ملی و منطقه ای حساب شده ای اتخاذ شود، این مناطق خواهند توانست براساس زمینه های فعالیت تعریف شده در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور موقعیت شایسته ای را در فرآیند بازرگانی جهانی به دست آورند و به مناطق مهمی برای تجارت، صنعت و توریسم تبدیل شوند.

منبع: ایرنا