از ۱۰ ماه پیش که تیم جدید منطقه آزاد ارس به ریاست مهندس عرب باغی در این سازمان روی کار آمده است این منطقه تحولات و شرایط جدیدی را فراروی خود دیده است. مدیری که بعد از فراغت از بازنشستگی اجباری ……

اعتدال پرس/ منطقه آزاد ارس در شمالغرب ایران در نقطه صفر مرزی در مجاورت با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان استقرار یافته است.

این منطقه در سال ۱۳۸۲ به وسعت ۹۷۰۰ هکتار در محدوده شهر جلفا و با هدف شتاب بخشیدن به توسعه اقتصادی منطقه و جذب سرمایه گذاری های خارجی در راستای الگوی توسعه اقتصادی کشورتاسیس شد که بعدا و در سال ۱۳۸۷ با اضافه شدن ۳ بخش منفصل دربخشی از منطقه های قلی بیگلو و خداآفرین در شهرستان کلیبر و گمرگ نوردوز در بخش سیه رود جلفا محدوده این منطقه به ۵۱ هزار هکتار شامل بخشهایی از ۲ شهرستان جلفا و خداآفرین افزایش یافت.

سازمان منطقه آزاد ارس از بدو تاسیس خود، منشاء تحولات متعددی در سطح شهرستان جلفا و استان شده و رونق اقتصادی و گردشگری محسوسی به همراه داشته است ولی ظرفیت ها و پتانسیل های متعدد و برجسته ای که در این منطقه وجود دارد از قبیل موقعیت جغرافیایی ویژه و استراتژیک و اقلیم مناسب و قابلیت های گردشگری آن و نیز زیرساختهای فراوان و پیشینه تجاری جلفا، این منطقه را در بین مناطق آزاد کشور و حتی بین المللی صاحب موقعیت ممتاز و بی بدیلی کرده است که بر این اساس، انتظارات ویژه و بالاتری از این سازمان وجود دارد ولی تغییرات پی در پی و متعدد مدیریت منطقه و سردرگمی و چرخشهای مکرر در استراتژی های سرمایه گذاری و برنامه های عملیاتی در سالهای متمادی گذشته از جمله دلایلی بوده که موجب شده ارس نه تنها متناسب با موقعیت و پتانسیل های ویژه خود رشد نکند بلکه حتی برخی اهداف بلند مدت ترسیم شده نیز محقق نیابد.

از ۱۰ ماه پیش که تیم جدید به ریاست مهندس عرب باغی در منطقه آزاد ارس روی کار آمده است این منطقه تحولات و شرایط جدیدی را فراروی خود دیده است. مدیری که بعد از فراغت از بازنشستگی اجباری آمده است تا تجربیات کاری بالای خود در حوزه صنعت را در جهت رونق صنعتی ارس به کار گیرد.

اعتدال پرس در همان ابتدا برخی دغدغه ها و انتقادات خود در روند فعالیتها و سیاست گذاری جاری سازمان را طی چند مقاله و مطلب منتشر کرد که البته با واکنش مثبتی از سوی مدیرعامل همراه شد و همین امر ما را بر آن کرد تا از نزدیک در خصوص فعالیتها و چالش های فراروی ارس با وی مصاحبه ای اختصاصی و مفصل داشته باشیم. 

چندی پیش بود که اعلام شد عرب باغی با تقاضای اعتدال پرس برای گفتگوی اختصاصی درباره چالش ها و فرصت های پیش روی منطقه آزاد ارس را پذیرفته و این چنین بود که اولین مصاحبه اختصاصی عرب باغی از زمان روی کار آمدن در این سازمان  با اعتدال پرس رقم خورد و وی در دفتر تبریز ارس در یک بعد از ظهر بارانی با گشاده رویی پذیرای ما در یک گفتگوی ویژه شد.

 در این مصاحبه که در فضای صمیمی و البته چالشی برگزار و بیش از ۲ ساعت طول کشید سوالات مختلفی طرح شد که عرب باغی با حوصله و نگاه مثبت به تمام آنها جواب داد حتی سوالات غیر رسمی وبرخی شایعات شخصی مطرح شده را نیز با صراحت و صادقانه پاسخ داد تا نشان دهد در قبول انتقادات و ابهام زدایی، شخصیت منطق گرا و رسانه پسندی دارد. 

متن کامل این این گفتگو را که البته با مقداری تاخیر پیاده شد، را در زیر می خوانیم:

همانطورکه مستحضر هستید منطقه آزاد ارس در کنار برخورداری از امتیازات مشابه با دیگر مناطق آزاد کشور، یکسری مزیتهای اختصاصی و برجسته ای نسبت به این مناطق دارد که انتظارات از ارس را دوچندان می کند. بر این اساس لطفا بفرمایید دورنمای منطقه آزاد ارس را چگونه می بینید و برای اینکه به رتبه اول مناطق آزاد کشور دست یابد، چگونه و با چه سرعتی باید برنامه ریزی کرد و ابزارهای لازم برای نیل به این هدف چیست؟

درست است، همانطورکه اشاره کردید، موقعیت سرزمینی و پتانسیل ها و امتیازات ارس واققعا خاص و ممتاز است و این پتانسیل وجود داردکه این منطقه عملکرد بسیار درخشان تری نسبت به سایر مناطق داشته باشد.

در این راستا برنامه های مختلفی اندیشیده ایم که یکی از برنامه های بسیار مهم و اصلی ما در این منطقه فعال کردن حوزه حمل و نقل و راه اندازی ترانزیت بین المللی بخصوص در بخش حمل و نقل ریلی است بطوریکه قصد داریم با توجه به موقعیت مناسبی که جلفا برای عبور کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی دارد با استفاده از این پتانسیل جلفا را به مرکز دپوی بین المللی و کانون ترانزیتی تبدیل کنیم خوشبختانه بسیاری از زیرساختهای لازم برای این کار در جلفا وجود بطور مثال انبارهای عمومی گمرگ، بیش از ۱۰۰ هزار متر مربع فضا و انبار کالا دارد.

 اخیرا نیز نقشه راههای ریلی کشورهای منطقه را بطور دقیق مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم و  با توجه به اینکه جلفا دقیقا در کانون راه ریلی قرار گرفته است با امکان سنجی های موجود در نظر داریم  کرویدر شمال-جنوب را در این مسیر فعال کرده و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را از مسیر کانونی جلفا به کشورهای منطقه قفقاز و شمال اروپا وصل کنیم.

 همانطور که می دانید جابجایی کالا در این مسیر حجم بسیار بالایی دارد که در حال حاضر با طی مسیری بسیار طولانی و اغلب از کشورهای ترکیه و افغانستان و …  صورت می گیرد. که با فعال کردن این خط راه آهن و کوتاه شدن و کاهش هزینه مسیر ترانزیت کالا، جلفا مرکزی برای انبار و تبادل کالا در سطح بین المللی تبدیل خواهد شد که درآمدهای حاصل از عوارض ترانزیت و حق انبارداری، سود چند میلیاردی نصیب منطقه خواهد کرد.

 جالب است بدانید که مزیت اصلی منطقه آزاد تجاری دبی نیز همین امر می باشد و دبی بیشتر از آنکه مرکز تولید کالا باشد به عنوان مرکز تجارت و تبادل کالا فعالیت دارد و در اصل مرکز دپو و ترانزیت کالا برای کشورهای منطقه است و بر خلاف تصور بسیاری، دبی در حوزه صنعت و تولید نقش بسیار جزئی دارد و اغلب تولیدات آن نیز در حد مونتاژ بسیار جزئی و یا بسته بندی کالا است.

 بر این اساس  ما  با مطالعات صورت گرفته به این نتیجه قطعی رسیده ایم که با راه اندازی کرویدر قفقاز-ارس و ارس-خلیج فارس، کشورهای عربی و منطقه قفقاز به هم وصل شده و تحول بسیار بزرگی بدون سرمایه گذاری قابل توجه و با درآمد بسیار بالا حاصل خواهد شد.

 البته مستحضرید که تحقق این امر، مستلزم  اتصال گسستگی این خط ریلی در مسیر ایروان – باکو است برای تکمیل این حلقه چه خواهید کرد؟

 اولین اولویت و تلاش ما باز کردن این قطعه و اتصال دوباره مسیر ریلی جلفا-نخجوان-باکو است و خوشبختانه اقدامات امیدوارکننده ای از سوی هیئت دولت آغاز شده است ولی در کنار آن و به عنوان دیگر راهکارهای جایگزین ما در این خصوص، ایجاد خط ریلی جایگزین در مسیر سدرک(نخجوان) – ترکیه است و اخیرا نیز از مشاورین خواسته شده است مطالعات مقدماتی این طرح را انجام دهند. همچنین در کنار آن، در نظر داریم مسیر ریلی قطع شده جلفا- باکو را با استفاده از ترانزیت زمینی پوشش بدهیم تا کرویدر خط ریلی خلیج فارس-ارس از طریق زمینی مجددا به خط ریلی مسیر باکو و از آنجا به منطقه قفقاز و همینطور ترکیه و اروپا متصل شود.

خوب، دیگر برنامه های مهم شما برای تحقق دورنمای مطلوب ارس چیست؟

بعد از حوزه ترانزیت، دومبن برنامه مهم ما برای رسیدن به این دورنما، معطوف به بخش صنعت است.

در این خصوص تلاش داریم تا با ایجاد و توسعه صنایع بزرگ و دارای برند بین المللی و با قابلیت صاداراتی بالا، این منطقه را به قطب صنعتی مهم تبدیل کنیم.

برای مثال صنعت مونتاژ خودرو در اینجا زمینه و دورنمای بسیار خوبی دارد و از محل ایجاد ارزش افزوده و یا صادرات مجدد محصولات تولیدی این کارخانجات، درآمد و اشتغال زایی بسیار خوبی برای این منطقه حاصل خواهد شد.

دور نمای زمانی تحقق عینی این برنامه ها و رسیدن به نقطه مطلوب مورد نظرتان چقدر است؟

ما از چندی پیش برنامه های خود را در این خصوص آغاز کرده ایم و برای مثال معضل پل تازه تاسیس جلفا- نخجوان را که مانعی در تردد کامیونهای بالای ۳۰ تن در این مسیر ایجاد کرده بود را رفع و این پل را مورد بهره برداری عملیاتی قرار دادیم.

با راه آهن کشور نیز مذاکرات خوبی انجام داده ایم تا مشکل افت سرعت در مسیر خط ریلی جلفا – تبریز در منطقه دره دیز هادیشهر را اصلاح و سرعت قطار را افزایش دهیم. که البته این کار سرمایه گذاری کلانی می خواهد و باید از پشتیبانی مالی دولت در این پروژه استفاده کرد.

آقای عرب باغی، با توجه به اینکه از مزیتهای اصلی مناطق آزاد، جلب مشارکت برندهای معروف و جهانی است ولی عدم حضور چنین برندهایی از ضعفهای عمده فعالیت ارس محسوب می شود. بفرمایید در این خصوص چه تدارک دیده اید؟

 ما اکنون تمام سرمایه گذارانی که قصد فعالیت و تولید محصول در ارس را دارند، راهنمایی و تشویق می کنیم که محصول خود را با استفاده از تکنولوژی و تحت لیسانس برندهای مشهور تولید کنند که طبعا این نوع محصولات قابلیت صادرات و سود آوری زیادی خواهند داشت و می توانند هم بازار داخلی و هم داخلی را براحتی تصاحب کنند.

آمادگی شرکت هیوندا برای تولید خودرو در جلفا

آیا دنبال سرمایه گذار هم رفته اید یا صرفا منتظر مراجعه سرمایه گذاران به دفتر کارتان هستید؟

ما این موضوع را هم در دستور کار قرار داده ایم و در این راستا رایزنی های مختلفی با شرکت های معروف از جمله در صنعت خودروسازی انجام گرفته است که در این میان توانستیم نظر مثبت مسئولان نمایندگی شرکت هیوندا در تهران  را برای فعالیت در ارس را اخذ کنیم.

با جلسات متعددی که با نمایندگان این شرکت در تهران داشتیم پیشنهاد دادیم عملیات ترخیص خودروهای وارداتی هیوندا به ایران را به ارس انتقال داده و در کنار آن، این شرکت اقدام به راه اندازی خط مونتاژ تولید چند نوع از خودروهای سواری هیوندا متناسب با بازار داخلی ایران و کشورهای منطقه نماید. که  در این راستا اخیرا مسئولان این شرکت در تهران، به منطقه آمده و درخصوص تولید برخی محصولات خودروی این شرکت در جلفا به توفقات اولیه رسیدیم و در اولین گام زمین مورد نیاز را نیز جهت تحویل به این شرکت، معین کردیم که با نهایی شدن این توافقنامه، شاهد فعالیت یکی از مشهورترین برندهای خودروسازی جهان در منطقه ارس خواهیم شد..

درحالیکه تمام مناطق آزاد دنیا بعد از تکمیل زیر ساختها از محل اعتبارات دولتی راه اندازی و وارد فاز عملیاتی می شوند ولی در ایران این امر رعایت نگردیده و مناطق آزاد از جمله ارس ناقص الخلقه متولد شده اند که این وضعیت موجب گشته بخش اعظم درآمدها و اعتبارات حاصله  طی سال های ابتدایی فعالیت منطقه ، صرف تامین و تجهیز این زیرساختها شود همچنین این خلاء موجب طولانی شدن پروسه فعال سازی کامل مناطق و دلسرد شدن سرمایه گذاران در مراحل ابتدایی کار می شود. در این راستا و برای مکلف کردن دولت به تامین زیرساختهای لازم بخصوص در نواحی جدیدا ایجاد شده خداآفرین و نوردوز و رسیدن ارس به مرحله رشد کامل و مطلوب چه کار کرده اید؟

کاملا درست است در تمام دنیا اول از محل اعتبارات دولتی منطقه را طراحی کرده و بعد از زون بندی کامل و دقیق، بسترهای لازم و  زیرساختهای لازم را برای عملیاتی شدن منطقه و جذب سرمایه گذاران فراهم می کنند که در ایران این طور نیست و ما برای رفع این نقیصه علاوه بر چانه زنی برای دریافت اعتبارات دولتی ویژه از محل طرحهای ملی و فعال سازی نمایندگان مجلس با استاندار نیز در این خصوص گفتگوهایی داشتیم تا برای برخی موارد از اعتبارات استانی استفاده کنیم.

همچنین برنامه ریزی کرده ایم تا در قالب مشارکت، پیمانکاران را به کار گیریم و بخشی از این هزینه ها از این طریق تامین و پوشش یابد.

بحث جانمایی در احداث مناطق آزاد امر بسیار مهم و حیاتی است و ارس شاید تنها منطقه ای در دنیا باشد که بصورت سه نقطه منفصل و با فواصل بسیار زیاد از هم ایجاد شده بخصوص اینکه نواحی جدیدا الحاق شده فاقد زیرساختهای لازم برای فعالیت و جذب سرمایه گذاران هستند و به عبارتی کاملا هزینه بر هستند، آیا در این خصوص تحلیل هزینه – فایده صورت گرفته و این اصل اقتصادی مهم رعایت شده است؟

تاکنون از محل درآمدهای بخش اصلی منطقه، هزینه های ناحیه خداآفرین ونوردوز تامین شده است ولی از این مرحله به بعد گفته ایم که این قسمتهای جدید باید خودکفا شوند و از محل درامدهای اختصاصی خود هزینه ها و تامین زیر ساخت هارا فراهم آورند برای مثال در خداآفرین شهرک صنعتی که خاک برداری آن تمام شده آماده واگذاری است و در نظریم داریم از محل درآمدهای این شهرک هزینه های زیرساختی ناحیه خداآفرین را تامین کنیم.

در نوردوز هم با توجه به اقدامات صورت گرفته باید از محل درآمدهای حاصل از ترانزیت سوخت و کالای همراه مسافر و مجتمع انبارهای در حال احداث، هزینه های لازم این ناحیه پوشش داده شود.

مزیت اصلی مناطق آزاد جذب سرمایه های خارجی است ولی عملاٌ این کار خیلی کمرنگ است و مناطق آزاد کشور در حال حاضر بیشتر مشغول رقابت داخلی برای جذب سرمایه گذاران داخلی شده اند و به عبارتی شاهد جابجایی و چرخش داخلی سرمایه ها در کشور و بین استانها و مناطق اقتصادی هستیم. برای رفع این خلا چه برنامه ای دارید؟

 اعتقاد من این است که در مناطق آزاد قطعا باید به دنبال سرمایه گذاری خارجی بریم واعتقادی به این چرخش داخلی و سرمایه ها وکارخانه جات نداریم.

 برای تحقق این دغدغه و خلا موجود، ما چندی پیش نزدیک به ۵۰ نامه به سفرای کشورهای خارجی در ایران، سفرای ایران در کشورهای خارجی و وابسته های بازرگانی سفارت خانه ها و اتاق های بازرگانی خارجی در خصوص تشریع وشناسایی ارس تهیه و ارسال کرده ابم .

البته سیاست خارجی هم در این خصوص دخبل است و اخیراً در این زمیه فضای خوبی ایجاد شده است و باید در این زمینه برنامه ریزی های جدید ومؤثرتری انجام دهیم.

 اخیرا نیز هیئتهای مختلفی از کشورهایی چون ایتالیا، ترکیه، فرانسه و بلغارستان به ارس آمده بودند که نشانگر تحرک مثبت در این راستا می باشد.

آیا قبول دارید که منطقه آزاد ارس در عرصه های بین الملل و تبلیغات خارجی زیاد فعال ندیست؟ بفرمایید برای پر کردن خلاء تبلیغات خارجی و بازاریابی بین الملل چه تدبیری دارید؟

درست است، ما سعی داریم با جذب نیروهای مجرب و متخصص در این زمینه، حوزه بین الملل را فعال کنیم. باید نیروهایی داشته باشیم که به اصول مذاکره بین الملل مسلط باشند و قدرت متقاعد سازی سرمایه گذاران خارجی را داشته باشند.

آقای مهندس، درخصوص معضل ابهام های قانونی فراروی مناطق آزاد از جمله در بحث فعالیت بانک ها و بیمه های خارجی – که به علت تناقضات قانونی موجود عملا عملیاتی نشده است-  و نیز قانون ارزش افزوده – که محل اختلاف گمرک و منطقه آزاد بوده و هرکدام استنادات قانونی خاص خود را دارند- و نیز بحث ادامه فعالیت نهاد شورای شهر و شهرداری در محدوده ارس،  چه تدبیری دارید و برای حل این تناقضات و خلآهای قانونی موجود چه کار کرده اید؟

 از بدو ورود، اصلاح بعضی قوانین و اجرای بعضی قوانین دیگر مورد توجه ما قرار گرفته است. برخی مدیران هستند که نا آشنا با این قوانین هستند یا حاضر به تمکین نیستند و ما برای رفع این موضوع تلاشهای مختلفی در ابن خصوص شروع کرده ایم. همچنین ما کارگروهی برای بررسی وشناسایی اختلافات و مشکلات حقوقی بین ارس و گمرک کشور تشکیل داداه ایم تا در تهران و با نشست سه جانبه مسئولان ارس، دبیر خانه مناطق آزاد و گمرک کشور آنها را پیگیری ورفع کنیم.

همچنین قرار شده از طریق دبیر خانه مناطق آزاد، وزارتخانه هایی که هنوز طبق ماده ۲۷ قانون مناطق آزاد فعالیت نهادهای زیر مجموعه خود در ارس را به ما تفویض اختیار نکرده اند، موضوع در هیئت دولت مطرح و وزرا را مجاب به اجرای آن کنند و اخیراٌ برخی وزارت خانه ها هم آمادگی خود را برای اجرای این قانون و واگذاری اختیارات اعلام کرده اند.

در خصوص بحث شهرداری و شورا هم سعی کرده ایم با تفاهم وتعامل ، کار ها را پیش ببریم و فعلا نیز خوشبختانه فضای مثبتی بین شورا و شهرداری و منطقه وجود دارد و کارها خوب پیش می رود. البته قبول داریم که باید این مسئله از طریق قانونی و بطور ریشه ای حل شود که در این مورد مسئولان کشوری کارهایی نیز اخیرا شروع کرده اند.

آقای مهندس، جذب نیروی انسانی در منطقه آزاد ارس در چند سال گذشته و از بدو فعالیت آن فاقد استراتژی مشخص و هدفمند بوده و نیروهای به کار گرفته شده که اغلب از طریق رابطه و بدون تخصص لازم جذب شده اند جوابگوی نیازهای تخصصی سازمان نیست. برای این امر و اصلاح و بهبود الگوی نیروی انسانی ارس چه کرده اید؟

انتقاد شما درست است و ما از مدتها پیش به دنبال اصلاح ساختار نیروی انسانی و ارتقاء کیفیت نیروی انسانی ارس هستیم چرا که معتقدیم نیروهای شاغل در این سازمان باید امادگی و تسلط کافی در پیشبرد اهداف و برنامه ها را داشته باشند.

موضوع احداث ساختمان فرمانداری و مجتمع اداری در هادیشهر که دو سال قبل و بر اساس قرارداد معاوضه ابنیه بین فرمانداری جلفا و سازمان منطقه آزاد ارس مقرر شده بود توسط منطقه احداث شود، مدتهاست که مسکوت و بلاتکلیف مانده است برای حل این مسئله که مطالبه مهم مردم هادیشهر است  چه خواهید کرد؟

در خصوص قرارداد معاوضه ساختمان فرمانداری جلفا در قبال احداث مجتمع اداری در هادیشهر توسط منطقه، از آقای سیفی فرماندار سابق جلفا که در حال حاضر مشاور بنده در منطقه آزاد ارس است و با توجه به اشرافی که بر این موضوع دارند، خواسته ایم که در باره این قرارداد معاوضه  ابنیه، بررسی مجدد و دقیق و جامعتری انجام دهند تا ارزش اقتصادی این معاوضه و میزان نفع و هزینه منطقه در این خصوص مورد بررسی بهتر قرار گیرد.

 البته بنده اخیرا به استاندار هم گفتم که ساختمان فعلی فرمانداری در شان این شهرستان نیست و باید تدبیر و فکر مناسبی در این خصوص انجام گیرد.

 سوال آخر اینکه، واکنش شما به انتقادات رسانه ای چگونه است و بفرمایید سایت خبری اعتدال پرس را در این زمینه چگونه می بینید؟

 من هر روز تمام مطالب رسانه ها را رصد می کنم و از شما و دیگر رسانه ها هم در این خصوص تشکر می کنم ولی برخی هستند که دنبال جنجال سازی و سیاه نمایی هستند و تنها خروجی این گونه رسانها و مطالب آنها نا امن نشان داده شدن این منطقه و بی اطمینانی در سرمایه گذاران است و این گونه مسایل هیچ سودی ندارد.

بنده پذیرای انتقادات و اشکالات احتمالی موجود از طرف رسانه ها هستم و دلسوزی شما هم در این خصوص علی رغم برخی مطالب انتقادی که داشتید مشهود است و از ادامه این روند خوشحال خواهیم بود و بخصوص با توجه به اشرافیت خوبی که نسبت به مسایل منطقه آزاد ارس دارید، هر زمان که بود از پیشنهادات و نظرات شما استقبال و تشکر می کنیم.

 گفتگو از : بابک محمدزاده علمداری(سردبیر اعتدال پرس)

عکس از : محمود روحانی