خیلی از مناطق جغرافیایی کشور از لحاظ زیست محیطی مرده‌اند!

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با ارائه آمار نگران کننده از بحران آبی در کشور افزود: فقط دریاچه ارومیه نیست که می‌میرد یا مرده است خیلی از مناطق جغرافیای ما از لحاظ زیست محیطی مرده تلقی می‌شوند؛ شهرهای حاشیه کویر از لحاظ هیدرولوژیکی مرده به شمار رفته و قابلیت احیا را از دست داده‌اند٫

کلانتری بابیان اینکه از ۶۰۹ دریاچه رو زمینی کشور ۳۰۰ دریاچه مرده به حساب می‌آیند و ۳۰۰ دریاچه نیز در حال مرگ هستند، عنوان کرد: از دریاچه‌های زیرزمینی کشور هم شاهد برداشت و پمپاژ ۱۶ میلیارد متر مکعب آب اضافه و غیرمجاز هستیم٫

وی گفت: ۱۳۰ درصد از منابع زیرزمینی خراسان شمالی، ۱۱۰ درصد از منابع آب‌های تجدیدپذیر کرمان و ۷۰ درصد از منابع آبی دریاچه ارومیه را استفاده می‌کنیم و این در حالی است که مراکز توسعه بین‌المللی هشدار می‌دهد هیچ کشوری نباید بیش از ۴۰ درصد این منابع را مورد استفاده قرار دهد٫

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه در سال ۱۳۵۸ بیلان منفی آب‌های زیرزمینی را در کشور نداشتیم، خاطرنشان کد: از سال ۵۹ تا ۶۸ به میزان ۲٫۱ میلیارد متر مکعب، سال‌های ۶۸ تا ۷۰، به میزان ۱۱ میلیارد متر مکعب، سال‌های ۶۹ تا ۸۴، به میزان ۳۲ میلیارد متر مکعب و سال‌های ۸۵ تا ۹۲ به میزان ۷۵ میلیارد متر مکعب به آب‌های استاتیکی کشور تجاوز شده است٫

این مسئول ابراز داشت: در همه این سال‌ها همه خاموش بودیم و به بهای تولید، خودکفایی، ایجاد اشتغال کاذب، پر هزینه و غیرقابل جبران حق و حقوق نسل‌های بعدی را پیش خور کردیم٫

کلانتری یاد آور شد: وقتی در سال ۸۵ ریاست محترم جمهوری در سفر به فیروزکوه اعلام می‌کند که منطقه ممنوعه یعنی چه و اجازه استخراج و استحصال دلبخواهی را صادر می‌کند، یک مرتبه به اندازه دو برابر تاریخ آب‌های استاتیک ما به حراج می‌رود تا امروز شاهد بلایای طبیعی که خطرناک‌ترین آن دریاچه ارومیه است باشیم٫

وی ادامه داد: اگر اقداماتی که در دولت تدبیر و امید از یک سال پیش آغاز شده ، ۱۰ سال پیش آغاز می‌شد با کمتر از یک بیستم هزینه و اگر ۵ سال پیش اقدامات عملی برای جلوگیری از خشکی دریاچه آغاز می‌شد با ۲۰ درصد هزینه از پسروی دریاچه ممانعت می‌شد و اکنون خیلی دیر است و چطور می‌توان ۱۳ میلیارد متر مکعب  آب به دریاچه انتقال داد؛ با این حال ناامید نیستیم٫

انتقال آب از دریاچه خزر غیرممکن است

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه انتقال آب از دریاچه خزر را غیرممکن دانست و تشریح کرد: هزینه انتقال آب از خزر ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که اگر تامین شود حداقل ۲۰ سال زمان اجرا می‌خواهد و اگر این هم اتفاق افتد آب خزر با ارومیه سازگاری نخواهند داشت٫

این مسئول از تخصیص اعتبار یک هزار و ۴۵۰ میلیارد تومانی امسال احیائ دریاچه ارومیه و پیش‌بینی بودجه ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی برای سال آینده خبر داد و تاکید کرد: برنامه احیا محدودیت بودجه‌ای ندارد و تشکیلات اجرایی در استان‌ها در حال بازسازی و تقویت هستند٫

وضعیت دریاچه ارومیه در ۱۰ سال بعد

وی اعلام کرد: با برنامه‌های اعلامی در طول ۱۰ سال آینده با بارش یک هزار و ۲۷۴ میلی‌متر، حجم آب دریاچه را به ۱۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب با شوری ۲۵ درصد و سطح ۴ هزار و ۳۰۰ کیلومتر خواهیم رساند٫

وی گفت: استانداری های آذربایجان شرقی و غربی وظیفه اجتماعی و فرهنگی احیا را به عهده گرفته اند، دانشگاه های صنعتی شریف، تبریز و ارومیه وظایف علمی و کارشناسی را به دوش دارند و ستاد نیز به عنوان پشتیبانی کننده به لحاظ تامین منابع مالی در کنار دستگاه های مسوول قرار دارد٫

کلانتری تخصیص یکهزار و ۴۵۰ میلیارد ریال اعتبار در سالجاری برای اجرای طرح های مربوط به احیای دریاچه ارومیه را از جمله اقدامات دولت دانست و افزود: برای سال آینده نیز دو هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار در نظر گرفته شده است٫

کلانتری کاهش ۴۰ درصدی در استفاده از آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه را یکی از برنامه های جدی دولت برای احیای دریاچه عنوان و اظهار کرد: ما در این زمینه حق داریم نسبت به اجرای برنامه های نجات دریاچه به دقت عمل کنیم٫

سالانه باید ۴۰ درصد در مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز صرفه جویی شود

مدیر دفتر برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در این نشست با بیان اینکه از ۱۰ سال گذشته همه ساله ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر از آب دریاچه ارومیه کاهش پیدا کرده است، گفت: امسال به دلیل بارش های خوب در منطقه آذربایجان شاید نخستین سالی باشد که شاهد چنین کاهش هایی نخواهیم بود٫

مسعود تجریشی افزود: ازابتدای سال آبی امسال تاکنون بهترین منطقه ایران به جهت میزان نزولات آسمانی، آذربایجان بوده که طی این مدت ۱۴۸ میلی متر درحوضه آبریز دریاچه بارش وجود داشته واین رقم در سال گذشته معادل ۸۸ میلیمتر بوده است٫

وی گفت: حجم آب موجود در دریاچه پارسال معادل دو میلیارد و ۳۴۶ مترمکعب بود که به دلیل بارش های مناسب در منطقه امسال نیز همین میزان حجم آب در دریاچه موجود است که باید تلاش کنیم تا ضمن تثبیت میزان آب موجود در دریاچه، اجازه ندهیم حجم آن کاهش پیدا کند٫

تجریشی با اشاره به اینکه میزان بارش ها از سال ۱۳۳۰ به این طرف افزون بر ۱۸ درصد کاهش یافته است، اظهار کرد: از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۷۴ به طور متوسط میزان بارش ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه معادل ۳۸۵ میلی متر بود که این رقم طی سال های ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۲ به ۳۱۷ میلی متر کاهش یافته است٫

وی اضافه کرد: بر اساس مطالعات انجام شده از حدود ۹ سال قبل تاکنون به طور متوسط سالانه یک میلیارد مترمکعب آب و ۲۲۰ کیلومتر مربع از سطح دریاچه کم شده که برای جبران این وضعیت لازم است سالانه ۴۰ درصد در مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز صرفه جویی شود٫

تجریشی گفت: هم اکنون دریاچه ارومیه ۱۲ میلیارد مترمکعب آب کم دارد تا به تراز اکولوژیک برسد که برای حصول این میزان آب اقدامات مختلفی پیش بینی شده که رهاسازی آب سدها، انتقال آب رودخانه ها و صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی از جمله اقدامات اساسی و فوری در دوره تثبیت است که باید به دقت این طرح ها اجرا شود٫

وی انتقال آب رودخانه زاب و ارس به دریاچه ارومیه را در مراحل بعدی و پس از اجرای طرح های فوری یاد شده عنوان کرد٫

مدیر دفتر برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد: با اجرای طرح های پیش بینی شده می توان تا سال ۱۴۰۲، ۸۵ درصد وسعت دریاچه را احیا کرد٫

در انتهای برنامه و به دعوت دکتر کلانتری، چند تن از حضار به طرح سوال و انتقادات خود از برخی برنامه های ستاد پرداختند٫

حاشیه های نشست :

*هرچند حضور برخی چهره های دانشگاهی و مسئولان ذیربط در این نشست خالی بود ولی متقابلا استقبال چهره های سیاسی از این نشست پررنگ تر بود که شاید به خاطر میزبان جلسه، خانه توسعه آذربایجان بود٫

*دکتر پزشکیان و نوری نمایندگان تبریز و بستان آباد تنها نمایندگان حاضر در نشست بودند که به همراه دکتر سبحان الهی رئیس خانه توسعه آذربایجان و تنی چند از چهره های سیاسی و اجرایی و دانشگاهی استان در این نشست حاضر بودند٫

*دکتر جبارزاده استاندار، در اوایل برنامه و میانه های سخنرانی کلانتری، برنامه را ترک کرد که هر چند اعلام شد به خاطر حضور در جلسه ای دیگر بود ولی حضار و خبرنگاران، درگفتگوهای درگوشی خود تعبیرهای متفاوتی در این خصوص داشتند٫

*هرچند انتقال آب ارس جزو برنامه های مصوب ستاد بود که اعلام شد در سال ۹۷ محقق خواهد شد ولی اظهارات صریح مسئولان ستاد در گفتگو با اعتدال پرس حکایت از مبهم بودن این طرح و منوط شدن اجرای آن به برخی پیش شرط ها و مطالعات تکمیلی دیگر داشت٫

*اطلاع رسانی خوبی برای این نشست صورت نگرفته بود و در کنار استقبال کم عموم و علاقمندان مشتاق، خبرنگاران اندکی آنهم بعضا با تاخیر حضور پیدا کردند که معلوم نیست بخاطر همین اطلاع رسانی ضعیف بود یا تکراری بودن محتوای چنین نشستهایی برای خبرنگاران!

*کلانتری گفت: متاسفانه برخی نمایندگان دریاچه ارومیه را دست آویزی انتخاباتی برای خود قرار داده اند و اینها باید بدانند با کفن پوشیدن و پیش کشیدن مسایل شخصی این دریچه احیا نخواهد شد٫ این سخنان کلانتری پاسخ متقابل به اتهام اخیر قاضی پور نماینده ارومیه بود که مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه را به سوء استفاده انتخاباتی از بودجه این ستاد کرده بود٫

*درحالیکه تا قبل از این و بخصوص از سوی برخی مسئولان دولت یازدهم، دلایل متعددی بویژه احداث پل میانگذر دریاچه ارومیه به عنوان عامل خشک شدن این دریاچه اعلام شده و مانورهای تبلیغاتی زیادی هم در این خصوص صورت گرفت ولی در گزارش امروز مسئولان ستاد هیچ اشاره ای به این موضوع نشد و استفاده بیش از حد آب در زمینهای کشاورزی اطراف دریاچه و کاهش نزولات آسمانی دلایل اصلی این بحران اعلام شد٫

* المیرا خاماچی عضو شورای شهر تبریز در این جلسه طی سوالی با انتقاد از استقرار دفتر پژوهش و تحقیقات نجات دریاچه ارومیه در یکی از دانشگاه‌های تهران تصریح کرد: در حالی که این دریاچه و تبعات خشک شدن آن دامان مردم آذربایجان و شهرها و روستاهای آن را می‌گیرد بنابراین انتظار می رود مرکز مطالعات و پژوهش های مربوط به این دریاچه و احیای آن نیز در یکی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی آذربایجان‌شرقی یا آذربایجان‌غربی مستقر شود تا با رصد و احصاء تبعات خشک شدن و نتیجه اقدامات انجام شده، نتایج علمی حاصل از این مطالعات نیز در سریع‌ترین زمان ممکن عملیاتی، نظارت و اجرا شود٫

خاماچی با بیان اینکه با وجود همه شعارهای داده شده هنوز هم شاهد کاهش سطح آب دریاچه هستیم از نماینده دولت تدبیر و امید خواست تا در سال آینده با افزایش بودجه مربوط به احیای دریاچه ارومیه و تخصیص به موقع اعتبارات آن و نیز بهره‌گیری از نظر کارشناسان زبده داخلی و خارجی بار دیگر امید زنده شدن دریاچه را به مردم آذربایجان بازگردانند٫

* در این نشست، دکتر حاجی پور رئیس شورای اسلامی استان با اشاره به تهدید ریزگردهای دریاچه ارومیه و عواقب جدی آن برای سلامتی مردم، خواستار پاسخگویی مسئولان ستاد در خصوص راهکارهای مبارزه با این پدیده قریب الوقوع و خطرناک شد

* هرچند گزارشات خوب و امیدوارکننده ای توسط مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه ارائه شد، ولی به نظر می رسد روند مطالعات احیاء دریاچه بیش از حد طولانی شده است ضمن اینکه هنوز برخی ابهامات باقی مانده و معلوم نیست تا کی این مطالعات کامل و نهایی خواهد شد٫

*آمارهای ارائه شده توسط کلانتری در خصوص بحران آب و مرگ قریب الوقوع دریاچه ها و منابع آبی کشور، بسیار جالب و در عین حال بسیار هشدار آمیز بود که می بایست به فوریت و جدی مورد بررسی و اقذام قرار گیرد٫